Het ‘Mariken van Nieumeghen’ is een mirakelspel, een toneelstuk waarin een mirakel (een wonder) een grote rol speelt. Of het stuk ook geschreven is om opgevoerd te worden, of als ‘leesdrama’, waarbij de dialoogvorm alleen gekozen was om het lezen makkelijker te maken, daarover verschillen de meningen.

Wie dit mirakelspel, dat om zijn uitbeelding van de personages tot een hoogtepunt van toneelschrijfkunst gerekend mag worden, geschreven heeft, is onbekend. Sommige geleerden stellen zelfs dat het om twee auteurs moet gaan.

De eerste die het toneelstuk (de dialogen op rijm) heeft geschreven. En een tweede die daar (later) de niet-rijmende tussenstukken bij heeft geschreven.

Het verhaal over Mariken van Nieumeghen kennen we dankzij een uitgave uit circa 1518, gedrukt door Willem Vorsterman in Antwerpen. Waarschijnlijk is deze druk gebaseerd op een eerdere, verloren gegane versie, waarvan wel een Engelse vertaling is gevonden, gedrukt door Jan van Doesborch, een andere Antwerpse drukker.

Mariken blijft tot de verbeelding spreken. Zo kent de stad Nijmegen nog steeds de Mariken Winterfeesten. In tal van landen zijn intussen vertalingen of bewerkingen van Mariken verschenen of toneelstukken die er op zijn gebaseerd. Zo maakte Hugo Claus in 1968 een geruchtmakende nieuwe versie van het ‘wagenspel in een mirakelspel’ onder de titel ‘Masscheroen. Een spel.’

Er is een tv-film uit 1968 van de Mariken. Een jeugdboek van Peter van Gestel dat in 2000 verfilmd werd. En er zijn elk jaar wel toneelverenigingen of dramadocenten op scholen die mooie dingen doen met ‘Mariken’. En er is nog steeds (zojuist opnieuw uitgebracht op dvd) de aangrijpende speelfilmversie van Mariken van Nieumeghen door Jos Stelling.

Natuurlijk neemt deze film, zoals elke film, veel vrijheden ten opzichte van het boek. Zelfs het verhaal lapt Stelling deels aan zijn laars. Maar de essentie van de Mariken staat pal overeind in deze film, die tegelijk elke jongere van nu een prachtige blik biedt op het eind van de Middeleeuwen.

Theo Knippenberg